Wiersz (fragment) Chaim Chefer Poem (excerpt) by Chaim Chefer
„Sprawiedliwi Świata” „Righteous of the World”
Ja słyszę ten tytuł i staram się I hear this title and it makes me think
O tych ludziach myśleć, About the people who saved me.
Co chronili mnie.
Ja pytam i pytam: O, na miły Bóg, I ask and ask „Oh, my dear God,
Czy ja bym na ich miejscu Could I have done the same thing ? (…)
Tak uczynić mógł ? (…)
W czasie II Wojny Światowej, w codziennej walce o przeżycie , bezinteresowna pomoc drugiemu człowiekowi była czymś wspaniałym. Dlatego w 1953 roku powstał Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem w Jerozolimie, który dziesięć lat później ustanowił medal „Righteous Among the Nations” – „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. Odznaczane są nim Osoby pochodzenia nie-żydowskiego, które w czasie wojny, w tym Holocaustu, ratowały Żydów, nie oczekując zapłaty i licząc się z realnym zagrożeniem życia swojego, rodziny i często okolicznych mieszkańców. Jedynie w Polsce groziła za to kara śmierci (od 15 października 1941r.). Zginęło ok. 2 500 ratujących. Medal i dyplom otrzymało 27 362 osoby z 51 państw (dane z 1.01.2019 r.). Największą grupę – ponad 7000 osób (2019 r.) – stanowią Polacy (na około 35 mln ludności w 1939 r.). Dla przykładu, na ponad 69 mln Niemców żyjących w 1939 r., tytuł otrzymało do 2019 roku tylko 627 osób. Dzięki polskim obywatelom uratowanych zostało, co najmniej, 30 tysięcy Żydów na terenach wcielonych do Trzeciej Rzeszy, Generalnej Gubernii, w okupowanej Europie i neutralnej Szwajcarii. Jednak według wielu źródeł, pierwszym Polakiem, zabitym przez hitlerowców już na początku wojny (7.IX.1939 r.), był listonosz z Limanowej Jan Jakub Semik, który stanął w obronie 9 osób i razem z nimi został zamordowany. Osierocił żonę i czworo dzieci. Jak wynika z badań i bezpośrednich zeznań uratowanych, aby pomóc jednej osobie w przeżyciu, zaangażowanych było od kilku do kilkunastu ratujących. Nie wszyscy jednak zostali odznaczeni.
Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, jako jedyne w kraju, zrzesza na zasadzie dobrowolności Polaków, którzy zostali uhonorowani. Celem działalności Towarzystwa jest upamiętnianie naszych obywateli, którzy niesli pomoc w różnych krajach osobom pochodzenia żydowskiego zagrożonych, zgodnie z ideologią Hitlera, eksterminacją, szerzenie wiedzy o II Wojnie Światowej, Holocauście, a także walka z antysemityzmem, ksenofobią oraz nietolerancją obecną we współczesnym społeczeństwie. Chcemy uświadomić wszystkim zainteresowanym, jak wielu rodaków pomagało naszym współobywatelom i osobom mieszkającym poza geograficzno-administracyjnym terytorium Polski (n.p. Henryk Sławik czy Grupa Ładosia). Los wielu ratujących i uratowanych jest nieznany. Część do dnia dzisiejszego ukrywa swoją historię w obawie przed reakcją społeczeństwa. Inni nie zdążyli podzielić się z bliskimi gehenną II Wojny Światowej.
Każdy odznaczony tytułem Sprawiedliwego otrzymuje specjalnie wybity medal ze swoim imieniem i nazwiskiem, dyplom i jest wymieniony na Murze Honoru znajdującym się w ogrodzie Instytutu Yad Vashem. Osoba taka może zostać honorowym obywatelem Izraela. Tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” nadawany jest także pośmiertnie.